Trauma is niet echt een woord dat we in organisaties veel gebruiken. En juist daarom trof het mij toen een deelnemer aan de Leergang Organisatiefilosofie het woord gebruikte om de situatie in haar organisatie mee te beschrijven.

Veel medewerkers hadden volgens haar al verschillende veranderingen meegemaakt en waren hierdoor ‘getraumatiseerd’ geraakt. Aan haar de taak om de wonden te laten helen zodat iedereen weer verder kon.

Wat organisatie ‘doet’ met mensen is een van de thema’s van organisatiefilosofie. Er zijn heel veel verschillende ‘beelden van organisatie’ mogelijk, zoals de organisatie als machine, de organisatie als familie, of de organisatie als levend organisme (zie Morgan, 1986). En hoewel deze beelden niet waar of onwaar zijn, hebben ze wel degelijk invloed op ons en ons gedrag. Of, zoals het Thomas-theorema voorspelt: als mensen hun situatie als werkelijk definiëren, dan is het werkelijk in haar gevolgen. Dat is de kracht én tegelijk het gevaar van sociale objecten, zoals organisaties, de manager, de kanteling, zelfsturing et cetera. 

Weerstand

In de psychologie en psychiatrie kan iemand een trauma oplopen als hij, zij of hen een situatie meemaakt die als schokkend wordt ervaren en hij, zij of hen blijft steken in gevoelens van angst, woede of eenzaamheid. We denken misschien dat dit vooral om oorlogssituaties of een ernstig ongeluk gaat, en dat trauma’s in organisaties niet voorkomen. Maar organisaties kunnen voor mensen een hele vijandige omgeving zijn, en een grote verandering van het werk of van de sociale omgeving kan voor mensen wel degelijk een schokkende gebeurtenis zijn die ze moeten verwerken. Als daar geen of te weinig ruimte voor is, kunnen mensen blijven hangen in gevoelens van angst, woede of eenzaamheid. Maar in plaats van dat te erkennen en er aandacht aan te schenken, wordt het vaak weggezet als weerstand of starheid. 

Onverwerkte trauma’s

Natuurlijk zijn trauma’s in organisaties niet te vergelijken met de trauma’s die mensen in oorlogsgebied kunnen oplopen. Maar dat wil niet zeggen dat ze niet reëel zijn, en dat mensen er geen last van kunnen hebben. Sterker nog: een deel van het verzuim wordt veroorzaakt door onverwerkte trauma’s, om nog maar te zwijgen van vervelend gedrag zoals pesten of wat Mathieu Weggeman zo mooi meestribbelen noemt.

Laten we trauma’s daarom serieus nemen, en niet afdoen als gezeur van een verwende generatie of van oudere, starre werknemers.

(deze blog verscheen eerder op LinkedIn)