Wat ga je doen als je klaar bent met je promotieonderzoek? Sinds ik begonnen ben met deze blog krijg ik regelmatig een vraag over mijn toekomst. Ik leg dan geduldig uit dat ik nog niet klaar ben, er moet nog wat gebeuren. Maar ik ben wel bijna klaar, en misschien is het daarom toch wel slim om eens na te denken over een toekomst na de PhD.

Nou schiet mij meteen de beroemde oneliner van John Lennon door het hoofd:

‘Het leven is wat je overkomt, terwijl je druk bezig bent andere plannen te maken’

Want daar kunnen we wel druk mee zijn, met plannen maken. En ondertussen gaat het leven gewoon door. Je let even niet op, zo druk ben je bezig met plannen maken of het dromen van een ander leven… En whoosh, je bent zo weer tien jaar ouder. Hèh? Waar zijn ze gebleven, die jaren?

Ga dus maar gewoon leven, dan komt de rest vanzelf wel.

Maar dat is niet echt aan de moderne mens besteedt. We houden namelijk nogal van controle. We raken meteen van slag als er dingen zijn die we niet kunnen controleren. Ja, oké, we kunnen de toekomst misschien niet voorspellen, maar als je maar goed genoeg je best doet, dan kun je wel een gewenste uitkomst afdwingen. Plan, do, check, en act. Succes is een keuze! En als het dan allemaal anders loopt dan gehoopt, dan zijn we meteen van slag. Dan zoeken we een oorzaak, slaan onszelf voor de kop, of geven de omstandigheden of een ander de schuld.

Een afspraak aan de andere kant van de stad

Ik moet daarbij denken aan een verhaal van Paul Auster. Deze Amerikaanse auteur is geïntrigeerd door het toeval. In zijn laatste boek, 4321, beschrijft hij vier verschillende levensverhalen van dezelfde hoofdpersoon Archie, dat door een of andere gebeurtenis een compleet andere wending krijgt. In een van die verhalen komt hij bijvoorbeeld voortijdig aan zijn einde, waarop het verhaal abrupt eindigt. Gelukkig heb je dan nog drie andere verhalen over.

In een van die andere verhalen legt Archie een vriend een keuze voor. Stel, zegt hij, je hebt een belangrijke afspraak aan de andere kant van de stad. Nou zijn er grofweg twee manieren om daar te komen: via de snelweg of dwars door de stad. Normaal gesproken zou de snelweg het snelste zijn, maar het is spitsuur, waardoor de kans op file aanzienlijk is. Dwars door de stad is minder snel, maar meestal rijdt het daar redelijk door. Maar als het daar misgaat, gaat het ook echt goed mis en sta je zo een half uur stil.

Nou is de vraag: welke optie kies je?

Het eerlijke antwoord: geen idee. Je kunt tenslotte niet in de toekomst kijken. Je weet niet wat er gebeurt als je optie A of optie B kiest. Maar nu is het interessante dat we vaak wel denken dat we een bewuste en verstandige keuze maken. We wegen de opties tegen elkaar af, denken er goed over na, en kiezen dan… de snelweg. 

Vooral wat er daarna gebeurt is interessant. Stel, je kiest de snelweg. Als je op tijd bent voor je afspraak, denk je dat je de goede keuze hebt gemaakt en denk je er geen seconde meer over na. Maar als je op de snelweg in een file terechtkomt en daardoor te laat bent voor je afspraak, wat gebeurt er dan? Dan sla je jezelf voor je kop hoe je toch zo stom kon zijn om niet dwars door de stad te gaan. Maar hoe kun je dat weten? Je weet toch niet wat er gebeurd zou zijn als je die andere optie had gekozen?

Ik ben VanPlan…

Heerlijk, hoe onze geest ons een loer draait. We denken dat we ons leven aardig in de hand hebben, maar dat is alleen maar schijn. We hebben geen idee, en doen eigenlijk maar wat, in de hoop op een goede afloop (en dat er niet teveel gekke dingen gebeuren).

En toch is het soms wel fijn om plannen te maken. Niet teveel, en niet te uitgebreid, maar als een soort globaal idee over waar we naartoe willen. 

(PS: let op de taal die we hiervoor gebruiken. ‘Ergens naartoe willen’ suggereert dat plannen maken een soort voorbereiding is voor een reis, en alsof we ook fysiek ergens naartoe gaan. Zou het kunnen dat ook de taal ons een loer draait?) 

Mijn vrienden van Troje (die gek zijn van improvisatie) noemen dat een VanPlan: ik ben VanPlan om… Dat wil niet zeggen dat ik het ook ga realiseren, of dat ik mijn leven als mislukt beschouw als het VanPlan niet slaagt. In tegendeel: je kunt altijd weer een nieuw VanPlan maken. Na stap 1 komt tenslotte stap 1. Dus een paar stappen die ik de komende tijd VanPlan ben om te zetten:

  • een blog starten over het doen van een PhD 

Check. Althans, ik ben ermee begonnen. Het grotere plan is om mijn ervaringen met het doen van een PhD, maar ook de inhoud van mijn onderzoek naar ‘sensemaking’ te delen met een breder publiek. Het valt me namelijk op dat er ongelooflijk veel kennis en kunde in de wetenschap voorhanden is die nauwelijks bij een breder publiek terechtkomt. Dat moet het dan vaak doen met open deuren en discutabele ideeën zoals dat organisaties een doel zouden hebben of een simplistisch idee van macht als iets dat sommigen bezitten en anderen ontberen. In dat kader ben ik ook VanPlan om…

  • een populair wetenschappelijk boek schrijven over betekenis

Mijn onderzoek gaat over het Engelse begrip ‘sensemaking’, hetgeen je zou kunnen vertalen als betekenis of zin maken. Nu is het interessante dat er kleine verschillen bestaan in betekenis 😉 tussen sense en betekenis. Deze verschillen bieden mogelijkheden om nieuwe betekenis te creëren, om betekenis of zin te maken. Je kunt er ook zinnen mee maken, en als je dat maar veel en lang genoeg doet, dan heb je een boek. Kaft eromheen, klaar. Ik hoef het alleen nog maar even te schrijven 🙂

  • wetenschappelijk onderzoek blijven doen

Tijdens het doen van deze PhD heb ik ontdekt dat hier een van mijn passies ligt: onderzoeken, schrijven, lezen, nog meer lezen, denken, nog meer schrijven. Grappig, dat je zelfs op latere leeftijd nog een passie kunt ontdekken. Het lijkt me leuk om dit te blijven doen tot na mijn pensioen. Ik zou bijvoorbeeld in organisaties willen onderzoeken hoe betekenis ontstaat, maar ook hoe betekenis die niet past binnen de kaders wordt genegeerd, onderdrukt, en verzwegen. Zouden we die betekenis boven water kunnen krijgen? Ook wil ik een aantal wetenschappelijke artikelen schrijven voor academische tijdschriften en die presenteren op congressen. Mijn ultieme droom is ergens (assistent) professor te worden en dit werk dat ik nu in mijn vrije tijd doe betaald te mogen doen. Of het lukt? Geen idee. Een mens mag dromen, en mijn leven is niet mislukt als dit VanPlan niet slaagt.

  • de eerste filosoof in residence van Nederland worden

Daarmee samenhangend: we kennen inmiddels het begrijp artist in residence. Maar waarom zouden alleen kunstenaars in organisaties mogen rondlopen om de boel een beetje op te schudden? Waarom geen clowns? Of filosofen? Hoe gaaf zou het zijn als ik de eerste filosoof in residence (bij mijn weten) zou zijn in Nederland? Organisaties kunnen zich bij mij aanmelden.

  • gewoon blijven doen wat ik altijd al deed…

…dan krijg je, zo wil de uitdrukking, wat je altijd al kreeg. Maar ik denk dat dat een misvatting is, en een ontkenning van de tijd. De tijd creëert verschil, waardoor ik nu al een andere persoon ben dan toen ik begon te schrijven aan deze blog. Dus ik blijf gesprekken voeren in organisaties, trainingen organisatiefilosofie geven, mensen uitdagen om anders te kijken, te denken en te praten over de (organisatie)-werkelijkheid. En tegelijkertijd is elke training, elk gesprek, en elke keer dat ik mensen uitdaag anders dan de vorige keer. Andere mensen, andere gesprekken, andere ervaringen, en een andere tijd. 

En dan kun je dus wel van alles VanPlan zijn, maar een ding weet je zeker:

Het wordt toch altijd anders. 

De volgende keer ben ik VanPlan 🙂 om de inhoud in te duiken: wat is ‘sensemaking’?

Ik deed een PhD… en dit heb ik ervan geleerd: de serie

‘Ik deed een PhD… en dit heb ik ervan geleerd’ is een tweewekelijkse serie blogs en artikelen waarin ik de lessen van mijn promotieonderzoek (zowel het proces, de inhoud als een mogelijk vervolg) deel. Je kunt ze volgen door je te abonneren op de nieuwsbrief van de organisatiefilosoof of deze LinkedIn-nieuwsbrief. Delen wordt zeer gewaardeerd. Mocht je zelf overwegen een promotieonderzoek te gaan doen en heb je vragen: je kunt me altijd benaderen via ben@organisatiefilosoof.nl.

Dit blog verscheen eerder op LinkedIn