‘Fouten maken mag bij ons,’ zegt de directeur. Fijn, denk je nog, dat je hier niet keihard wordt afgerekend op het maken van een fout. Sympathieke club. Maar zij vervolgt een beetje strenger ‘als je er maar van leert.’ Ja, logisch, denk je ook nog. Als je een fout maakt, en er niets van leert, dan is de fout voor niets geweest.

Maar wacht eens even. Wat is eigenlijk een fout? Wie bepaalt dat? Kennelijk het management, want dat wil dat je er iets van leert. Dat wil dat je doet zoals zij, want zij weten kennelijk hoe het hoort. En zij weten wanneer een fout een fout is. Dat hebben zij namelijk met elkaar bepaald: dit is de norm, en alles wat daarvan afwijkt, is fout. Waarom? Omdat ik het zeg.

Appels en peren

‘Wat is één plus één?’, vraagt de leraar. ‘Twee?’ ‘Ja, dan kan’, zegt de filosoof. Maar als het ene een appel is en het andere een peer, zijn het niet opeens twee appels of twee peren. Wel twee stuks fruit. Of een lekkere fruitsalade, als je ze in stukjes hakt. En soms is één plus één zelfs drie, althans volgens sommige organisatieadviseurs. Synergie noemen ze dat. Het is maar net hoe je ernaar kijkt.

De evolutie vaart wel bij ‘fouten’. Door kleine variaties bij het kopiëren van erfelijk materiaal is er een soortenrijkdom ontstaan die geen manager of ontwerper ooit had kunnen bedenken. Hetzelfde kun je zeggen van innovatie: de Post-it, penicilline en zelfs Coca Cola: allemaal voorbeelden van mislukte innovaties die toch nog heel aardig terecht zijn gekomen. Zonder fouten geen vernieuwing, zou je kunnen zeggen.

Wijsheid achteraf

Het leuke van de mens is dat hij voortdurend aan het pielen is; nieuwe dingen bedenken, iets uitproberen, op je bek gaan. Oeps. Nou ja, kan gebeuren. Nog een keer proberen. Dit onderzoekende gedrag zie je nog bij kleine kinderen, maar in de loop der jaren wordt het minder. Dan hebben we geleerd hoe het ‘moet’ en ‘hoort’. Leuk zijn de filmpjes van mensen die van hun fiets vallen of iets anders ‘doms’ of ‘onhandigs’ doen. Wat doen ze dan? Ze kijken om zich heen: heeft iemand het gezien?

Vaak is echter pas achteraf te bepalen of iets een fout is geweest of een briljante vergissing. Met de kennis van nu noemen we het misschien een fout, maar dat kan in de loop van de tijd nog best veranderen. Wat als we het eens omdraaien? Als we alles een probeersel noemen of een briljante vergissing, totdat het tegendeel bewezen is? Dat plaatst de dingen toch in een ander perspectief.

Deze blog verscheen eerder op mijn eigen site benkuiken.nl