Tijd voor een filosofisch gesprek

Om problemen in en met organisatie echt aan te pakken, moeten we dieper denken. Tijd voor een filosofisch gesprek.

Wij organiseren ons rondom betekenis. We vormen gezamenlijke beelden van de organisatie en van de doelen van de organisatie. Die worden vervolgens vertaald naar jaarplannen, kwartaalcijfers, KPI’s, regels en functieomschrijvingen. En als we daar enigszins overeenstemming over kunnen bereiken, dan kunnen we verder.

Heel handig.

Er zit echter een keerzijde aan deze gangbare manier van organiseren, zo blijkt uit mijn promotieonderzoek naar sensemaking. Die doelen, regels enzovoorts gaan namelijk hun eigen leven leiden, waardoor we ons ernaar gaan gedragen. Daardoor is het bijvoorbeeld lastig om samen te werken met mensen van ‘andere’ organisaties, of stellen we de doelen en belangen van de eigen organisatie of de eigen afdeling boven het hogere, maatschappelijke doel.

Complexe vraagstukken

Dit terwijl de complexe vraagstukken van vandaag alleen opgelost kunnen worden door over de grenzen en doelen van de eigen organisatie heen te stappen. Denk aan vraagstukken als:

• De obesitas-epidemie onder jongeren;
• Eenzaamheid onder ouderen;
• De stijgende kosten van de zorg;
• Duurzaam zakelijk reizen;

Maar hoe dan?

Je zou zeggen dat we gewoon moeten stoppen met het denken vanuit het eigen organisatiebelang en we het grotere maatschappelijke belang weer voorop moeten stellen.

Maar zo simpel is het niet! 

Die organisatiebelangen en -beslommeringen (heb ik straks nog wel een baan?; wat vinden mijn collega’s ervan?; haal ik mijn targets wel?) zijn reëel en terecht. Ze mogen er ook gewoon zijn.

Alleen moeten ze niet gaan overheersen. En dus moeten ze in balans worden gebracht met andere belangen, zoals de maatschappelijke belangen, de belangen van de buurt, de belangen van de natuur et cetera.

Maar hoe dan?

Die belangen komen voort uit waarden of zin (wat vind ik/wat vinden wij belangrijk/van waarde/zinvol?). Om een balans te vinden tussen de verschillende belangen is het daarom van belang (sic) om het met elkaar over die waarden of zinnen te hebben. En om de zin of waarden die de laatste decennia in de verdrukking zijn geraakt, zoals gemeenschapszin en solidariteit, weer naar voren te halen. 

Dat doe je in een zinnig gesprek

In kleine groepen van minimaal 7 en maximaal 20 collega’s gaan we met elkaar in gesprek over wat ons drijft (de zin van organiseren). We halen praktijkverhalen op waar dit uit blijkt. En we onderzoeken de dilemma’s die ons ervan weerhouden om het goede te doen. 

Deze gesprekken worden begeleid door mij, organisatiefilosoof Ben Kuiken. Ik promoveerde onlangs bij Mathieu Weggeman en René ten Bos op het thema ‘sensemaking’.

Op basis van mijn onderzoek heb ik een zinnige filosofische gespreksvorm ontwikkeld die mensen in organisaties bewust maakt van de zin van organiseren. Die hen helpt om een (nieuwe) balans te vinden tussen de verschillende zinnen of waarden waarmee zij organiseren, zodat ze betere keuzes maken bij de dilemma’s waarmee ze dagelijks geconfronteerd worden.

Deze vorm is inmiddels met succes toegepast bij:

• Een goed gesprek over duurzaam reizen bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken;
• Een dialoog rond de maatschappelijke taak van sociale woningbouw voor bestuurders van woningcorporaties;
• Wat drijft ons? Een filosofisch gesprek over drijfveren en waarden bij een organisatie voor geestelijke gezondheidszorg.

Praktisch